Ülkemizde Kadın İşgücü İstihdamı ve Enformel Sektör

Ülkemizde 2010 yılı itibariyle istihdam edilen 21.147.000 kişinin yalnızca 10.182.000’i (%48,1) sosyal güvenlik kurumlarına kayıtlı olarak istihdam edilmiştir.

Bu kayıtlar, erkek ve kadın istihdamı olarak incelendiğinde ise, kayıtlı olarak istihdam edilmiş erkek işgücünün %83,4 oranında olduğu görülür. Bir başka ifadeyle, 10.182.000 kayıtlı işgörenden sadece 1.689.000’u (%16,5) kadındır.

Yukarıda açıklanan rakamlar, ülkemizde kayıt dışı istihdam edilmiş işgücünün ve enformel sektörün istihdamda ve özellikle kadın istihdamında çok önemli bir yere sahip olduğunu gösterir. Kayıt dışı istihdam ve enformel sektör hakkında bir sonraki hafta yayımlanacak yazının içeriğinde ayrıntılı şekilde bilgi verilecektir. Şimdi ise, 2010 yılı itibariyle, ülkemizde kayıtlı kadın çalışanların sosyal güvenlik kurumlarına göre dağılımına rakamlarla bir göz atalım.

Tablo.1. Türkiye'de Kayıtlı Kadın İşgörenlerin Sosyal Güvenlik Kurumlarına Göre Dağılımı, 2008
	Türkiye		Kent		Kır
	(Bin)	%	(Bin)	%	(Bin)	%
Sosyal Sigortalar Kurumu	1,21	60,4	884	61,6	137	53,5
Emekli Sandığı	571	33,8	848	33,7	88	34,3
Bağ – Kur	97	5,7	66	4,6	31	12,1
Toplam	1,689	100	1,434	100	256	100

Kaynak: DİE., 2010: 101–103

Tablo.1., ülkemizde 2008 yılı itibariyle kayıtlı olarak istihdam edilen kadınların Sosyal Güvenlik Kurumu, Emekli Sandığı ve Bağ-Kur Sosyal Güvenlik Kurumları’na göre dağılımını gösterir.

Ülkemiz genelinde sosyal güvenlik kapsamında çalışan kadınların %60,4’ü, bir başka ifadeyle yarısından fazlası, SSK’na bağlı çalışır. Bu oran kentte de kırda da aynı şekilde görülür.

Ülkemizde 2008 yılı Hane Halkı İşgücü Anketi sonuçlarına göre, istihdam edilen 21.147.000 işgücünün 10.934.000’i diğer bir ifadeyle %52,7’si, bir sosyal güvenlik kurumuna bağlı olmadan çalışır. (DİE., 2010: 101–103) Kayıt dışı istihdam oranı kadın işgörenler arasında erkek işgörenlerden oldukça yüksektir. Tablo.2., ülkemizde kadın ve erkek  kayıtlı ve kayıt dışı istihdam oranlarını gösterir.

Türkiye genelinde 2008 yılı itibariyle kadın çalışanlar arasında kayıt dışı istihdam oranı %71,2’dir. Toplam 5.891.000 kadın çalışandan 4.200.000’i kayıt dışı çalışır. Erkek çalışanlar arasında ise, kayıt dışı istihdam oranı %44,1’dir.

Kentlerde kayıtlı kadın istihdamı, kayıt dışı kadın istihdamı oranından yüksektir. Kentlerde çalışan kadınların %63,3’ü kayıtlı çalışıyorken, %36,5’i kayıt dışı istihdam edilir. Kırsalda ise, istihdam edilen kadınların hemen hemen hepsi kayıt dışı çalışır. Kırsalda çalışan ve kayıt altına alınmış kadın oranı %7’dir. Bir başka ifadeyle, kırsalda çalışan her 100 kadından 93’ü kayıt dışı istihdam edilir.

Tablo.2. Türkiye'de Cinsiyete Göre Kayıt Dışı İstihdam Oranları, 2008
	Türkiye				Kent				Kır
	Kadın		Erkek		Kadın		Erkek		Kadın		Erkek
	(Bin)	%	(Bin)	%	(Bin)	%	(Bin)	%	(Bin)	%	(Bin)	%
Kayıtlı İstihdam	1,689	28,6	8,493	55,6	1,434	63,3	6,106	67,6	256	7	2,387	38,3
Kayıt Dışı İstihdam	4,2	71,2	6,742	44,1	826	36,5	2,908	32,2	3,374	92,9	3,834	61,5

Kaynak: DİE.a., 2010: 101–103

Tablo.2’de de görüldüğü gibi, ülkemiz genelinde 2003 yılı itibariyle kadın işgörenler arasında %71,2’dir. Toplam 5.891.000 kadın çalışandan 4.200.000’i kayıt dışıdır. Kayıt dışı çalışan 4.200.000 kadının %68’inin, bir başka ifadeyle 2.849.000’ini ücretsiz aile işçisidir. Diğer kayıt dışı çalışan kadınların %15,5’i kendi hesabına, %8,2’si ücretli – maaşlı olarak ve %2,3’ü işveren statüsünde çalışır. (DİE., 2010: 101)

Ülkemizde kayıt dışı istihdam kadar önemli bir sorun da giderek yaygınlaşan enformel sektördür. “ Enformel sektör; şirketleşmiş (hukuki durumu ferdi mülkiyet ya da ADİ ortaklık olan), basit  usülde vergilendirilen veya hiç vergi vermeyen 1 – 9 kişi arası çalışanı olan tüm iktisadi birimlerdir. (T.C. Başbakanlık Kadın Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü, 2009: 30)

Enformel sektörün kayıt dışı istihdamdan ayrılan özelliği, enformel sektörün kayıtlı istihdamı da içermesidir. Ancak ülkemizde enformel sektör içinde kayıtlı istihdamın oranı oldukça düşüktür. 2008 yılı itibariyle, enformel sektörde çalışanların %90,7’si kayıt dışı, %9,3’ü kayıtlı çalışandır. (TÜSİAD, 2010: 36)

Enformel sektör çalışmasının bir biçimi, özellikle kadınlar tarafından yürütülen evde çalışmadır. Kadının kendi isteği veya zorunluluktan ev dışında çalışamaması, çalışırken ev sorumluluklarını yerine getirebilme gibi nedenler, bu tercihin sebeplerindendir. Bu nedenle, enformel sektör, kadın istihdamında önemli bir paya sahiptir. Ancak bu durum, istatistiklere tam olarak yansıtılamaz. Çünkü, enformel sektörde çalışan kadınların bir kısmı istatistiklerde ev kadını olarak kabul edilir. (T.C. Başbakanlık Kadın Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü, 2009: 29)

Hep söylerim, kadın olmak dünyanın her yerinde zor lakin istatistiklerle desteklediğim yazılarımda bu, bundan önceki ve bundan sonraki haftalarda gerçekleri kurumsal verilerle gözler önüne sermeye devam edeceğim.

Açık olan şudur, kadın birçok işi aynı anda yürütebilir. Giderek muhafazakarlaşan kültürümüzün gün geçtikçe artan “kadının yeri evidir” söylemleri kadının iş yükünü belki “azaltır” lakin, aynı kadın; ekonomik özgürlüğü ve sosyal güvencesi olmadığından daha boyun eğen, daha bağımlı ve mutsuz hale evrilir. Sosyal güvenceniz sizin ve çocuklarınızın geleceği demektir. İstatistiklerle desteklenen yazımda görüldüğü üzere, ne acıdır ki, ülkemizdeki kadın nüfusunun büyük çoğunluğu çalışma hakkından, sosyal güvence ve adaletten hak ettikleri payı alamamaktadır.

Son tahlilde, istihdam edilmiş kadın işgücünün kayıt dışı işgörmesini aktaran bölümünün  ardından, önümüzdeki haftaki yazımda ülkemizde kadın işsizliğine değineceğim.

Farkında olmanız ve takipte kalmanız dileklerimle.

Sevgiler.

Evrim Gözener


Kaynakça:

Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE).a.: “Hanehalkı İşgücü İstatistikleri”, Yayın No: 2922, Ankara,
2010.

T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü:  “Çalışmaya Hazır İsgücü Olarak Kentli Kadın ve Değişimi”, Ankara, Cem Web Ofset, 1999

Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TÜSİAD): Kadın – Erkek Eşitliğine Doğru Yürüyüş:
Eğitim, Çalışma Yaşamı ve Siyaset, Yayın No: TÜSİAD – T/2009-12/290, İstanbul, 2009.

www.hayatadokun.net ' ten alınmıştır.