İstihdam Kavramı ve Tarih Sayfalarında Kadın İşgücünün Durumu - I

Kadın istihdamının tarihsel süreçteki evrimini irdelemeye başladığım yazı dizimin bu haftaki bölümünde paleolitik dönemin ardından gelen ve kadın istihdamının tarim toplumuna geçişle örselenmeye başladığı neolitik dönemden bahsedeceğim.

Paleolitik Dönemden Neolitik Devrim ve resmen Tarım Toplumuna geçiş M.Ö. 10 bin’de gerçekleşir.
Kabileler, avcılık ve toplayıcılıktan ibret olan yaşam biçimlerinden resmen tarımsal üretime geçer ve insan faaliyetleri genişleyerek doğaya karşı bağımlılık azalır.

Bu dönemde erkek de toprağı işlemeye başlarken; kadın, tohum ve tahıl üretimiyle ve üretilen tahılın değirmende işlenmesi görevini üstlenir. Bu görev yanında kadın, topak kaplar yapar ve iplik üretimiyle beraber dokuma işlerinde kendini geliştirir. Diğer bir ifadeyle, buzul çağının bitmesiyle değişen iklim koşulları aktüel hayatın kadının emeğe katkısı yönünde farklılıklaşmasını sağlar.

Bu dönemde ayrıca, sabanın icadı ve tekerleğin kullanılmasıyla tarım faaliyetlerinde hayvanların kullanılmasını, bir başka ifadeyse tarımsal faaliyetlerin erkeğin başlıca görevi olmasını gündeme getirir. Sonuç olarak, topluluklar arasındaki refah düzeyi ve neolitik birimler arasındaki ticaretle kadın emeğinin değeri azalmaya başlar. (Kadınların Kurtuluş Hareketi, 1988: 2440)

Kadının tarih içerisindeki gelişimi ve emeğe katkısında ikincilleşmesi, sabanın ve tekerleğin kullanılmasıyla gelen kentleşme ile başlar. Bu dönem M.Ö. 4 bin – 3 bin yıllarında Eski Mezopotamya’da gerçekleştiği tahmin edilir. (Berktay, 2000: 37) Bazı antropologlara göre, bu dönemde yaşayan gezici, avcı ve toplayıcı gruplarda kadın henüz ikincilleşmez ve erkekle eşittir. Bunun sebebi ise, gezici klanların özel mülkiyete sahip olmayışıdır. Engels ise, göçebelikten yerleşik hayata geçmeyle beraber özel mükliyetin oluştuğunu ve mükliyete erkeğin egemen olduğunu iletir. (Engels, 1992: 62)

Özel mülkiyetin erkekte toplanması berberinde mülkiyetin babadan oğula geçmesine ve erkeğin kadın cinselliğinin ve bedeninin denetimini almasına sebebiyet verir. Kadın bedeni, önce baba ve ağabeyin sonra kocanın eline geçer ve artık kadın, klanlar arasında değiş tokuş edilen bir nesneden ibarettir. Bir başka ifadeyle Paleolitik ve Neolitik Döneme geçildiğinde kadının emeğe katkısı, aile düzenini korumaya yönelik araçlarla ilerlerken erkek tarım ve hayvancılıkla baş eden güçlü ve dış alanda mücadele edendir. Bu da, klanların anaerkillikten ataerkilliğe geçişini, cinsler arasındaki sınıfsal farklılığın oluşmasına sebep olur.

Neolitik dönemde, kadın ve erkek cinsi arasındaki sınıfsal farklılıkların oluşmasıyla erkeğin koyduğu toplumsal kurallar işlemeye başlar ve mülkiyet, erkeğin soyundan olan erkek çocuğa aktarılır. Kadın ve erkek arsındaki bu sınıfsal farklılığın oluşması ve kadının dışlanması 2 bin yıllık bir süreci kapsar. Mitolojiye dahi geçmiş bu süreçte kadın birey olarak mücadele eder ancak savaşı kazanan erkektir.

Sanayi Devrimi’ne kadar süregelen bu cinsler arası ayrışma ve egemenlik – üstünlük ilişkisi, sanayi devrimiyle birlikte hem cinsler hem de toplumsal – sınıfsal alanda köklü değişikliklere gebedir.

Paleolitik dönemdeki kadın istihdamının gelişiminin ardından bir sonraki hafta Sanayi Devrimi ve Sanayileşmede kadın istihdamının ikincilliği mercek altına alınacaktır.

İstihdam, insan kaynakları, hukuk ve psikoloji konularında Hayata Dokun Danışma kurullarındaki uzmanlardan http://www.hayatadokun.net/bze-ulain/danmanlk-almak-stiyorum sayfasındaki iletişim formları aracılığıyla bire bir danışmanlık alabileceğinizi tekrar hatırlatmak istiyor; tüm okuyucularıma selam,sevgilerimi sunuyorum.

Evrim Gözener

Kaynakça:

Berktay, Fatmagül: “Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın”, Metis Kadın Araştırmaları, İstanbul, 2000.
Engels, Frederict: “Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni”, Sol Yayınları, Ankara, 1992.
Kadınların Kurtuluş Hareketi: “Sosyal ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi”, Cilt 8, İletişim Yayınları, İstanbul, 1988.

www.hayatadokun.net ' ten alınmıştır.